Streef jij steeds naar meer en beter? Kun je het nooit goed genoeg doen? En verzand je vaak in zelfkritiek en saboteer je je eigen succes? Dan heb je waarschijnlijk last van perfectionisme. Vaak zien mensen dit als een goede eigenschap, maar het kan je behoorlijk in de weg zitten. Perfectionisme werkt verlammend en beschadigt je zelfvertrouwen. Het kan leiden tot stress of zelfs tot burn-out. In dit artikel lees je hoe je perfectionisme herkent, waardoor het ontstaat en tips voor hoe je perfectionisme loslaat.
Kenmerken van perfectionisme
Perfectionisten zijn bang om te falen, omdat ze falen zien als het bewijs dat ze niet goed genoeg zijn. Als je perfectionistisch bent, zul je er alles aan doen om te voorkomen dat je faalt. Je probeert alles onder controle te houden. Je identificeert je met je prestaties en die moeten daarom perfect zijn.
Ben jij een perfectionist? Waarschijnlijk herken je dan veel van onderstaande punten:
- Je ziet dingen zwart-wit en er bestaat geen middenweg: ‘Als het niet lukt, ben ik mislukt.’
- Je stelt onmogelijk hoge eisen aan jezelf en/of aan anderen.
- Tegenslagen en gemaakte fouten blijven door je hoofd spoken.
- Je hebt veel tijd nodig om dingen af te maken, omdat je je werkt blijft controleren en verbeteren.
- Je vermijdt risico’s en nieuwe projecten uit angst om te falen.
- Je wilt heel graag aardig gevonden worden. Dit uit zich vaak in pleasegedrag.
- Je gelooft dat je prestaties je identiteit en eigenwaarde bepalen.
- Je vindt het moeilijk om te ontspannen en hebt slaapproblemen, RSI of nek-, rug- of schouderklachten.
Waardoor ontstaat perfectionisme?
Onder je streven naar perfectie zit waarschijnlijk een gevoel van tekortschieten, schaamte of onzekerheid. Maar in plaats van je kwetsbaar op te stellen, probeer je dit te verbloemen door perfect te zijn of perfecte prestaties te leveren. Zowel jeugdervaringen, cultuur als persoonlijke eigenschappen hebben invloed op het ontstaan van dit patroon van perfectionisme.
Jeugdervaringen
Veel perfectionisten zijn opgegroeid met onrealistische verwachtingen van hun ouders of van zichzelf. Als niemand je expliciet accepteert zoals je bent, dan ga je je prestaties zien als een maat voor eigenwaarde. Je hebt het gevoel dat je altijd je waarde moet verdienen of bewijzen. Je hebt weinig zelfvertrouwen en bent kritisch op jezelf.
Je ouders kunnen je het gevoel geven dat je niet slim, getalenteerd of dun genoeg bent. Als kind wil je het je ouders altijd naar hun zin maken. Vaak hebben ouders wel goede bedoelingen, maar zijn ze bijvoorbeeld zelf ook erg perfectionistisch of onzeker. Ook kan het zijn dat je narcistische ouders hebt. Tot slot kan perfectionisme een manier zijn om de aandacht te trekken van ouders die te veel afgeleid zijn door hun werk of hun eigen problemen.
Cultuur en maatschappij
De cultuur waarin we leven bevordert ook een perfectionistische manier van naar onszelf kijken. In onze prestatiegerichte en individualistische maatschappij staat de boodschap centraal dat hard werken leidt tot succes en dat je alles alleen moet doen. Het leven is een wedstrijd waar maar enkelen van ons aan de top komen.
Bovendien besteden we steeds meer tijd aan sociale media, zoals Instagram, TikTok en YouTube. Daar zien we vooral succesvolle mensen die ons vertellen hoe we eruit moeten zien en wat we allemaal moeten bereiken. De boodschap is: je moet alles kunnen en het moet erop lijken alsof het geen enkele moeite kost.
Persoonlijkheidskenmerken
Beleef jij dingen intens? Ben je erg zorgvuldig? Heb je oog voor details? En ben je goed in het opmerken en vermijden van fouten? Dan heb je een grotere kans om perfectionistisch te zijn. Deze eigenschappen hangen samen met het aangeboren temperamant van hooggevoeligheid. Zo’n 15 tot 20 procent van de bevolking valt in deze categorie.
Hoe ziet perfectionisme eruit in het dagelijkse leven?
Perfectionisme heeft verschillende gevolgen voor het dagelijkse leven. Een tiener haalt bijvoorbeeld hoge cijfers, maar heeft faalangst voor proefwerken en zit vaak thuis met buikpijn. Een jonge ouder wil voldoen aan het ideaalplaatje van de perfecte moeder of vader, carrière maken en uitblinken in hardlopen. Uiteindelijk raakt diegene overspannen.
Perfectionisme kan alle levensgebieden treffen:
- Werk en studie. Je werkt continu en bent gericht op prestaties en promoties. Uiteindelijk ligt overspannenheid of burn-out op de loer.
- Ouderschap. Je eist perfectie van jezelf, je partner en je kinderen. Het plaatje moet kloppen aan de buitenkant. Hierdoor mis je plezier en spontaniteit met je gezin.
- Uiterlijk. Je bent kritisch op hoe je eruitziet en hebt het gevoel dat je nooit aantrekkelijk of dun genoeg bent. Een verstoorde relatie met je lichaam of je gewicht kan het gevolg zijn.
- Emoties. Je kropt je emoties op, maar soms heb je woede- of huilaanvallen. Fysieke klachten zijn niet ongewoon.
- Sport en hobby’s. Je verwacht dat je uitblinkt in al je activiteiten. Dit ontneemt je plezier en ontspanning.
- Fysieke omgeving. Je wilt dat je huis en kantoor netjes, schoon en opgeruimd zijn. Dit kan mogelijk compulsieve trekjes aannemen.
4 tips voor het loslaten van perfectionisme
Hoe laat je perfectionisme los zodat je vrijer in het leven komt te staan? Hier lees je vier tips.
Tip 1: Zorg goed voor je lichaam
Neem de signalen van je lichaam serieus. Gezonde voeding, beweging, buitenlucht, ontspanning en nachtrust helpen hierbij. Ook helpt het om accepterend en dankbaar te zijn naar je lichaam. Bedenk bijvoorbeeld: Mijn lichaam stelt mij in staat om deze wandeltocht te maken. Of: Mijn lichaam heeft mijn kind voortgebracht.
Tip 2: Geef je emoties de ruimte
Elke emotie vertelt jou een verhaal. Het is daarom belangrijk om hiernaar te luisteren. Welke emoties voel je? Waar voel jij die in je lichaam? Laat ze even aanwezig zijn. Geef ze aandacht. Laat ze landen in plaats van ze weg te denken, te werken, te sporten of te eten. Het helpt om je emoties te zien als golven. Ze zijn er niet constant, maar ze komen en gaan. Bekijk ook dit artikel over mindfulness.
Tip 3: Denk positief en realistisch
Neem je gedachten over jezelf eens onder de loep. Met principes uit de cognitieve gedragstherapie kun je je gedachten uitdagen. Vraag jezelf bijvoorbeeld af:
- Stel dat mijn gedachte waar is, wat is dan het ergste wat er kan gebeuren?
- Is deze gedachte gebaseerd op feiten? Klopt het wat ik denk?
- Helpt deze gedachte mij in wat ik wil doen en hoe ik mij wil voelen?
- Past deze gedachte bij hoe ik wil zijn en hoe ik mijn leven wil leiden?
Tip 4: Leef naar je eigen waarden
Wat vind jij belangrijk in je leven? Past jouw leven van nu nog wel bij je? Komt jouw studie of werk wel overeen met jouw kwaliteiten en waarden? Als je je zelfvertrouwen wilt vergroten, is het belangrijk om te leven naar je eigen waarden. Het perfecte plaatje hoeft niet langer te kloppen, maar je wilt je authentiek voelen. Je waarden fungeren hierbij als je innerlijke kompas. Ze vertellen je welke keuzes je het beste kunt maken.
