Op gedachten aan suïcide rust nog steeds een taboe. Mensen die aan zelfmoord denken schamen zich dan ook vaak of gaan gebukt onder schuldgevoelens. Ze durven er regelmatig niet open over te praten met dierbaren of hulpverleners. Ook heerst er het misverstand dat door suïcide ter sprake te brengen, je de ander op ideeën brengt. Dit is echter nog nooit aangetoond. Het blijkt juist dat het helpt tegen de eenzaamheid om open over suïcidale gedachten en gevoelens te praten. Maar hoe doe je dat? In dit artikel lees je meer over suïcidale gedachten en tips om hier het gesprek over aan te gaan – zowel voor de persoon zelf als voor dierbaren.
Denk jij aan zelfmoord? Praat erover! Neem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via www.113.nl
Wat zijn suïcidale gedachten en gevoelens?
Het is niet raar om na te denken over suïcide. Ongeveer 10 procent van alle volwassen Nederlanders heeft ooit serieus aan zelfdoding gedacht. Onder mensen met een depressie is dat percentage nog hoger, namelijk meer dan 50 procent. Aan suïcide denken betekent echter niet automatisch dat je ook echt dood wilt. Vaak wil je alleen niet verder leven op de wijze waarop je leven er nu uitziet. Je wilt ontsnappen aan het lijden, niet aan het leven zelf.
Lees ook het artikel Mythe: iemand die denkt aan zelfmoord wil dood.
De aard van problemen bij mensen met gedachten aan suïcide ligt vaak in het niet kunnen bereiken van belangrijke levensdoelen, in uitzichtloos lijden, in eenzaamheid, depressie of verlies. Je bent vaak erg ongelukkig, depressief of wanhopig. Je zelfmoordgedachten kunnen verschillende vormen aannemen. Mogelijk herhaal je steeds dezelfde gedachten zoals ‘ik wil dood’ of ‘ik heb geen toekomst meer’. Of je ziet beelden in je gedachten, korte flitsen of hele filmpjes, over hoe je zelfdoding pleegt of hoe je begrafenis zal zijn.
Deze gedachten of beelden kunnen angstaanjagend zijn, zeker als ze plotseling opkomen of obsessief worden. Maar vaak zijn suïcidale gedachten een vorm van zelfbescherming. Je beschermt jezelf tegen een groter kwaad, namelijk de gedachte dat je door moet gaan met een leven zonder toekomstperspectief of ondraaglijke gevoelens van wanhoop of eenzaamheid.
6 tips voor praten over suïcide
Blijf vooral niet in je eentje rondlopen met suïcidale gedachten en gevoelens. Bespreek je gedachten met mensen uit je omgeving en neem contact op met je huisarts of behandelaar. Ook kun je gratis bellen of chatten met Stichting 113 Zelfmoordpreventie.
Wil je met iemand in je omgeving het gesprek aangaan? De volgende 6 tips helpen je hierbij:
- Praat een-op-een met de gekozen persoon (bijvoorbeeld je partner, familielid of een vriend). Het liefst onder vier ogen, maar het kan ook via de telefoon of chat. Vermijd openbare boodschappen, zoals op sociale media of in groepschats.
- Vraag of de ander goed naar je wilt luisteren en je wilt laten uitpraten, omdat je iets belangrijks te vertellen hebt.
- Wees open en direct en vermijd vage aanwijzingen. Zeg bijvoorbeeld: ‘Ik heb grote problemen, ik voel enorme pijn. Ik denk aan zelfmoord en ben er zo en zo mee bezig.’
- Geef je gesprekspartner de gelegenheid om te reageren door een stilte te laten vallen.
- Beantwoord eventuele vragen duidelijk en eerlijk. Wees ook open over hoe groot je denkt dat het gevaar is.
- Maak duidelijk wat je wel en niet wilt van de ander. Sta open voor voorstellen van de ander, maar wees ook niet bang om te vragen om wat je nodig hebt.
4 tips voor dierbaren
Is er iemand in je omgeving om wie je je zorgen maakt en van wie je vermoedt dat diegene aan suïcide denkt? Het belangrijkste is om in gesprek te blijven en te laten weten dat je er voor iemand bent. Wees niet bang om het onderwerp van zelfdoding aan te snijden, je kunt iemand echt niet op ideeën brengen! Vaak is het juist een opluchting voor de ander dat dit thema bespreekbaar blijkt.
Dit zijn de 4 do’s en don’ts bij het aangaan van dit uitdagende gesprek:
- Stel open vragen en probeer zo neutraal mogelijk te reageren. Voorbeelden van vragen zijn: ‘Hoelang denk je al aan zelfdoding?’, ‘Wat voor gedachten heb je dan? Heb je er ook beelden bij?’ of: ‘Heb je het er al met andere mensen over gehad?’
- Probeer het verhaal samen te vatten en te concretiseren. Bijvoorbeeld: ‘Je zegt, zó hoeft het niet meer. Wat bedoel je met zó?’ of: ‘Je zegt dat je het niet meer ziet zitten, bedoel je dat je aan zelfdoding denkt?’
- Maak een inschatting van het risico en probeer de ander te helpen. Bijvoorbeeld: ‘Heb je mogelijk al plannen?’, ‘Heb je het gevoel dat je jezelf onder controle hebt?’ of: ‘Wat kan ik doen om je te helpen?’
- Geef niet te snel advies en oordeel niet. Vermijd opmerkingen als: ‘Wat egoïstisch zeg’, ‘Waarom ga je niet gewoon wat vaker naar yoga?’ of: ‘Het kan altijd erger, wees maar blij met wat je wél hebt.’
Een gesprek over zelfdoding voeren is niet makkelijk. Geef het ook aan als je even een time-out nodig hebt of als je het er zelf moeilijk mee hebt. Schakel waar nodig hulp in.
Suïcidepreventie: wees er op tijd bij
Wat kun je doen om suïcide of gedachten hieraan voor te zijn? Het is belangrijk om signalen vroegtijdig te herkennen en in te zetten op mentaal welbevinden.
Herken de signalen
Hoe herken je of iemand mogelijk suïcidale gedachten of gevoelens heeft? Onderstaande signalen kunnen een mogelijk risico vormen:
- onverwachte wisselingen van stemming;
- onverzorgd uiterlijk en vermoeidheid;
- hyperactiviteit of juist desinteresse of passiviteit;
- opmerkingen als ‘jullie zullen geen last meer van mij hebben’ of ‘laat allemaal maar’;
- depressieve stoornissen;
- heftige gebeurtenissen zoals ontslag, rouw of scheiding;
- drugs- of alcoholgebruik.
Ontwikkel veerkracht en zelfcompassie
Mentale gezondheid is niet alleen de afwezigheid van psychische problematiek, maar ook de aanwezigheid van welbevinden. Dit is het uitgangspunt van de positieve psychologie. Wat wil je graag bereiken, wat maakt je gelukkig en hoe bereid je je voor op de toekomst?
Door het ontwikkelen van veerkracht, word je mentaal stabieler. Zo ben je beter voorbereid op eventueel nare gebeurtenissen in de toekomst. Zorg bijvoorbeeld dat je een goed sociaal netwerk hebt en leer je emoties goed begrijpen en kennen. Daarnaast speelt zelfcompassie een belangrijke rol. Wat zijn jouw sterke kanten? En wat zou je tegen een vriend(in) zeggen als die in dezelfde situatie zou zitten als jij? Hier lees je meer artikelen over positieve psychologie en hoe je met deze thema’s aan de slag kunt.
Denk jij aan zelfmoord? Praat erover! Neem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via www.113.nl
Boekentip: Piekeren en (suïcidale) schrikbeelden
In het boek Piekeren en schrikbeelden doen Ad Kerkhof en Bregje van Spijker op basis van jarenlang onderzoek uit de doeken hoe je suïcidale gedachten en beelden beter onder controle kunt krijgen.
Het boek staat boordevol adviezen en oefeningen om te zorgen dat deze nare gedachten je niet meer overvallen en minder dwingend aanvoelen. Het is opgebouwd aan de hand van zes cursusweken. Iedere dag kun je aan de slag met de praktische oefeningen.
