‘Geen zin? Dan maak je maar zin!’ Hoe breng je iemand in beweging die niet gemotiveerd is? Het lijkt een van de klassieke vragen als therapeut, leerkracht of coach. Er wordt dan vaak gepraat over ‘weerstand’ of ‘te weinig vertrouwen’, of over dat het huiswerk niet is gedaan. Maar waarom is iemand eigenlijk niet gemotiveerd? En hoe kunnen we anders met zo’n situatie omgaan? Daarvoor is het goed om eerst ‘niet gemotiveerd zijn’ wat beter te begrijpen.
De ene ‘geen zin’ is de andere niet – en wat je daarmee kunt
Motivatie is een continuüm van heel extrinsiek – straffen en belonen – tot heel intrinsiek – doen wat je leuk vindt. Niet gemotiveerd zijn staat in de zelfdeterminatietheorie helemaal aan het uiteinde van dit continuüm, nog links van die meest extrinsieke motivatie. Als iemand meer autonomie, verbondenheid en competentie ervaart, zal de motivatie meer naar rechts verschuiven (over dat continuüm en die psychologische basisbehoeftes schreef ik eerder al).
Maar niet gemotiveerd zijn is niet zo simpel. ‘Nee, geen zin in’ – als je leidinggevende vraagt of je een moeilijke presentatie wilt geven. ‘Mwah, geen zin’ – als een vriend voorstelt om vogels te spotten. ‘Daar heb ik echt geen zin in’ – als je een klant moet overhalen om jouw bedrijf in te schakelen.
Ik denk niet dat ik het kan
Allereerst kun je niet gemotiveerd zijn omdat je je niet competent (genoeg) voelt. Gaat die presentatie je wel lukken? Beter om het maar niet te proberen. Je wilt misschien wel, maar aangezien je niet gelooft dat je het goed kunt doen, heb je er weinig zin in. As je gevoel van competentie groter wordt, neemt je motivatie waarschijnlijk ook toe. Dat kan bijvoorbeeld door uitleg, een goed plan uitdenken of bemoedigende woorden. ‘Het is lastig, maar ik geloof dat jij dit kunt!’
Ik vind het gewoon niet zo interessant
Die uitleg of aanmoediging helpt echter niet bij de tweede vorm: je vindt het gewoon niet zo interessant. Vogels kijken wordt misschien leuker als je er verstand van hebt, maar je kunt vogels kijken ook gewoon saai vinden. Uitleg maakt dat niet beter (of zelfs erger …). Je vindt de activiteit gewoonweg niet leuk of niet de moeite waard. In plaats van uitleg, kun je je beter afvragen: ‘Wat vind ik nu wel leuk of de moeite waard?’
Ik ben het er niet mee eens
Ten derde kun je ook actief tegen zijn. Dan ben je eigenlijk wél gemotiveerd, maar voor het tegenovergestelde van de voorgestelde actie. Je wilt je niet opdringen bij een klant, de klant moet vrij kunnen kiezen. Het gaat tegen je wensen, waarden en principes in. Als we de kans krijgen, gaan we dan snel saboteren of in ieder geval minder ons best doen. Ook hier helpt de vraag wat je dan wél leuk of de moeite waard vindt. Misschien kun je met de ander zelfs uitkomen op een gedeeld belang.
Niet gemotiveerd? Onderzoek wat nodig is
Heb je een cliënt die niet gemotiveerd is? Je hoeft de ander niet te overtuigen. Onderzoek samen wat maakt dat diegene niet gemotiveerd is en werk aan wat de ander wel de moeite waard vindt.
