Een depressie is een van de meest voorkomende psychische stoornissen die er is. Misschien ervaar je zelf symptomen van een depressie of heeft een dierbare er last van. Wellicht roept een collega dat die vandaag ‘zo depressief’ is, terwijl een keertje somber zijn echt iets anders is. Hoe zien de symptomen van een depressie eruit en wat zijn de oorzaken? In dit artikel krijg je tips voor wat je zelf kunt doen bij depressieve klachten en lees je hoe je hulp kunt zoeken. Ook ontdek je wat de grootste misvattingen zijn rondom depressie.
Hoe ziet een depressie eruit?
Een depressie is een aandoening die je stemming en gevoelens raakt. Je voelt je gedurende minimaal twee weken somber, verliest interesse in mensen en dingen om je heen en kunt niet meer genieten. Een depressie heeft grote gevolgen voor je dagelijks leven. Vaak lukt het niet meer, of maar voor een deel, om te werken, voor je gezin te zorgen of onderwijs te volgen.
Depressies zijn er in verschillende soorten en maten. Het kan een paar weken, maar ook maanden duren. Sommige mensen krijgen meerdere depressies in hun leven. Bij ongeveer 50 procent van de mensen duurt hun depressie korter dan drie maanden. Een depressie kan echter ook chronisch worden; dit is bij 15 tot 20 procent van de mensen het geval. Een chronische depressie duurt meerdere jaren. Perioden met zware klachten wisselen zich dan soms af met perioden waarin het beter gaat.
Symptomen van een depressie
Wat zijn precies de kenmerken van een depressie? De DSM-5-TR noemt verschillende symptomen. We spreken van een depressie als je minstens vijf van de volgende klachten hebt:
- een sombere stemming; of juist prikkelbaar
- vermindering van interesse of plezier; bijvoorbeeld geen zin in seks
- gewichtsverandering, verlies van eetlust of juist heel veel eten
- slapeloosheid of juist heel veel slapen
- een extreem onrustig gevoel
- lusteloos, traag en moe, gebrek aan energie
- het gevoel niets waard te zijn of een schuldgevoel
- moeite met concentreren, denken en beslissingen nemen
- vaak denken aan de dood en aan zelfdoding
Depressie: feiten en cijfers
Depressie is een psychische aandoening die heel vaak voorkomt. Het komt 1,5 keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen en bijna 19 procent van de mensen in Nederland krijgt ooit in hun leven een depressie. Zo’n 5 procent heeft zelfs jaarlijks een depressie. Iedereen kan een depressie krijgen, ongeacht leeftijd, opleiding of etnische afkomst.
Het Trimbos-instituut stelt dat depressie een belangrijk probleem is voor de volksgezondheid. Ook de World Health Organization luidt de noodklok over depressie en spreekt van een mondiale crisis. Depressie beperkt het menselijk functioneren en levert een belangrijke bijdrage aan de ziektelast. Het is een van de hoofdveroorzakers van improductiviteit.
Wat is de oorzaak van depressie?
Deze zorgelijke cijfers roepen de vraag op wat de oorzaak is van depressie. Hierop is geen eenduidig antwoord te geven. Depressies hangen samen met een combinatie van biologische, sociale, persoonlijke en maatschappelijke factoren.
Is een depressie erfelijk?
Een belangrijke biologische factor is erfelijkheid. In sommige families komen depressies vaker voor dan in andere. Ook heftige gebeurtenissen of ernstige stress kan een depressie veroorzaken. Denk bijvoorbeeld aan het overlijden van een naaste, een scheiding of ontslag, langdurige eenzaamheid of mishandeling in de jeugd. Bovendien spelen persoonlijke factoren soms een rol: bepaalde persoonlijke eigenschappen hangen samen met gevoeligheid voor een depressie. Denk hierbij aan angst om te mislukken, weinig zelfvertrouwen en moeite met om hulp vragen.
Is depressie een (hersen)ziekte?
Er is dus niet één oorzaak voor het ontstaan van depressie aan te wijzen. Wel wordt depressie vaak gezien als een (hersen)ziekte. Hoewel de DSM een beschrijving van symptomen geeft, geclassificeerd onder de noemer ‘depressie’, wordt het vaak omgedraaid. Je hebt deze symptomen, omdat je depressief bent. Depressie is dan een stoornis of ziekte die je kunt aantonen en waarvoor een biologisch-genetische oorzaak bestaat.
Deze zienswijze heeft echter een valkuil. Mensen zien hun depressie op deze manier als los van de context van hun leven waarin het optreedt. Terwijl we gezien hebben dat sociale of persoonlijke factoren ook een rol spelen bij het ontstaan van depressie.
Altijd productief: maatschappelijke factoren voor depressie
Daarnaast hangt depressie samen met maatschappelijke factoren. Er is een grote kloof tussen hoe we werkelijk zijn en hoe we ons ‘moeten’ laten zien. We moeten altijd productief zijn en een optimistisch beeld van onszelf schetsen, bijvoorbeeld op sociale media. Hierdoor is er minder ruimte voor de negatieve kant van het bestaan. Dit werkt gevoelens van isolatie in de hand, gevoelens die vaak aanwezig zijn bij mensen met een depressie.
Tips bij een depressie
Heb je last van symptomen van een depressie? Misschien heb je iets aan de volgende tips:
- Houd je aan een vast schema voor de dag en zorg voor een goede nachtrust.
- Eet regelmatig en gezond en beweeg voldoende. Ga bijvoorbeeld buiten wandelen.
- Probeer afleiding te zoeken en doe dingen waar je vroeger ook plezier aan beleefde.
- Houd een dagboek bij. Sta elke dag stil bij drie dingen waar je dankbaar voor bent en benoem de kleine positieve momenten.
- Probeer bij jezelf na te gaan wat je depressie heeft veroorzaakt, ook om terugval te voorkomen.
- Zoek hulp. Ga naar je huisarts of bespreek je gevoelens met je partner of vrienden.
Zoek hulp bij depressieve klachten
Wat kun je verwachten als je hulp zoekt bij depressieve klachten? Soms is een behandeling bij de huisarts of praktijkondersteuner al voldoende. In andere gevallen word je doorverwezen naar een psycholoog of psychiater.
Een depressie is niet altijd makkelijk te herkennen. Je kunt het niet vaststellen met bloed- of hersenonderzoek. Een hulpverlener stelt je specifieke vragen over je gedrag en kijkt naar je hele gezondheid om je klachten beter te begrijpen. Een zelftest op internet is hier nooit een vervanging voor.
Behandeling bij depressie
Er zijn verschillende behandelingen mogelijk. Bij een lichte depressie zijn online tools of begeleiding om dagelijkse activiteiten te ondernemen soms voldoende. Bij zwaardere of chronische depressie helpt psychotherapie, soms in combinatie met medicatie (antidepressiva). Je leert om met je depressie om te gaan en veerkrachtiger te worden.
Misvattingen over depressie
Depressie is geen makkelijk onderwerp en er bestaan veel misvattingen over. We ontkrachten er een paar:
1. Depressieve mensen zien er altijd somber uit en lachen nooit
Mensen met een depressie geven vaak aan een gevoel van isolement te ervaren. Er is een gat tussen hun gevoelswereld en de buitenwereld. Hun depressie is meestal niet te zien aan de buitenkant. Aan de andere kant hebben mensen ook weleens een sombere dag zonder depressief te zijn. Beweer dus nooit dat somber uitziende mensen depressief zijn en mensen die vrolijk kijken niet.
2. Blue Monday is de meest depressieve dag van het jaar
Is de derde maandag van januari de meest depressieve dag van het jaar? Nee, dit is onzin. Depressie is complex en hangt samen met biologische, sociale, persoonlijke en maatschappelijke factoren. Het valt niet samen met een specifieke datum. Bovendien is een dipje hebben na het weekend niet hetzelfde als depressief zijn. Lees meer over deze misvatting in dit artikel.
3. Rond kerst plegen meer mensen zelfmoord
Ook kerst wordt gezien als een periode die depressiviteit in de hand werkt. Misschien heb je weleens de bewering gehoord dat mensen rond kerst vaker zelfmoord plegen? Er spelen dan vaak familieruzies of je wordt juist geconfronteerd met eenzaamheid. Ook is het de donkerste tijd van het jaar. Maar de piek van zelfdoding blijkt juist in de lente te liggen. Waarschijnlijk hangt dit samen met het contrast dat mensen ervaren tussen hun vrolijke omgeving en de eigen depressieve gevoelens. Ook maken meer zonuren ons impulsiever en sneller bereid tot actie. Let in deze periode dus extra goed op jezelf en de mensen om je heen. Lees meer over deze misvatting in dit artikel.
Denk jij aan zelfmoord? Praat erover! Neem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via www.113.nl.
Meer lezen over depressie?
Depressie is een complex verschijnsel waar veel mensen onder lijden. Er is geen eenduidige oorzaak en het hangt samen met biologische, sociale, persoonlijke en maatschappelijke factoren. Het belangrijkste is om hulp te zoeken als je symptomen van depressie ervaart.
Wil je meer lezen over depressie? Raadpleeg dan de volgende bronnen:
- Het boek De schaduw van de zwarte hond van Bert van den Bergh
- Hersenstichting
- Depressievereniging
- 113 Zelfmoordpreventie