Het leven zit vol tegenslagen, klein en groot. Gezondheidsproblemen, relatiebreuken, het verlies van werk – problemen die veelal leiden tot stress en negatieve emoties. Maar, als je de tegenslagen goed doorstaat, kunnen ze op termijn juist leiden tot geestelijke groei. Dit is niet makkelijk. Vaak is de spanning hoog in zware tijden, en is het juist dan moeilijk om open te staan voor positieve ervaringen, humor en liefde. Mindfulnessbeoefening biedt dan een mogelijkheid om de stress te verminderen en anders om te gaan met de tegenslag. In onderstaande oefening uit Mindfulness in tijden van tegenslag beschrijft auteur en psychotherapeut Monique Hulsbergen hoe je snel kan ontdekken wat je echt nodig hebt, ook als de stress je dreigt te overspoelen.
Wat vind je belangrijk?
In een periode vol chaos en verwarring raak je al snel het spoor bijster van wat je belangrijk vindt. Als mensen gevraagd wordt wat ze werkelijk belangrijk vinden, komen veelal de volgende antwoorden of ‘waarden’ naar voren: liefde, zelfacceptatie, verbondenheid, aandacht geven en ontvangen, creativiteit, vrij zijn, autonoom zijn, plezier ervaren, tevreden kunnen zijn met wat ik heb, iets betekenen voor anderen, een doel hebben in het leven, werk doen dat bij me past, goed zorgen voor mijn lichaam, persoonlijk groeien door te leren uit ervaringen, zorg voor anderen, enzovoort. Materiële zaken worden minder vaak genoemd. Ook komt weinig naar voren dat mensen hun gelijk willen halen, terwijl de meeste mensen in een verwarrende periode met tegenslag vaak op dit spoor terechtkomen.
Spanningen nemen toe als je je energie richt op zaken die er voor jou eigenlijk niet toe doen maar op dit moment wel erg belangrijk lijken te zijn, zoals materieel succes of je gelijk willen krijgen. Het kan prettig voelen om materieel succes te hebben of je gelijk te krijgen, maar als je dit bereikt is het prettige gevoel maar kortstondig. De eerder genoemde waarden zoals liefde, zelfacceptatie en verbondenheid, geven het leven een andere kwaliteit, en ze geven een langduriger gevoel van geluk. Mensen die zich richten op wat ze werkelijk belangrijk vinden, zijn over het algemeen kalmer en gelijkmoediger, en bereiken uiteindelijk ook meer in hun leven.
‘Ook al is er tegenslag, als je weet wat echt belangrijk is, dan werkt dat als een soort vuurtoren bij storm en noodweer; de richting blijft in zicht.’
Hieronder beschrijf ik een korte mindfulnessoefening, die gericht is op de vraag wat je op dit moment belangrijk vindt. Deze vraag is behoorlijk lastig als je op dit moment veel stress ervaart. Onderstaande oefening houdt deze vraag ‘klein’, er wordt je alleen gevraagd om stil te staan bij waar je nu behoefte aan hebt, op dit moment. In een stressvolle periode kun je bijvoorbeeld denken aan wat comfort en vriendelijkheid voor jezelf. Mocht je meer informatie zoeken over waarden en ermee willen oefenen, dan verwijs ik naar Voluit Leven. Mindfulness of de kunst van het aanvaarden. (Bohlmeijer & Hulsbergen, 2009).
‘Door de spanning wist ik totaal niet meer wat ik belangrijk vond. Ik deed maar wat. Toen in de mindfulnessgroep een oefening werd gedaan waarbij je werd uitgenodigd jezelf iets positiefs toe te wensen, kwam direct het woord “rust” bij me op. De rust was ver te zoeken in mijn leven en juist dat woord kwam bovendrijven. Ik vond het een hilarische oefening, want terwijl ik mezelf “rust” toewenste merkte ik ontzettend veel spanning in mijn lichaam op. Toch deed het iets met me om dat woord een paar keer in mezelf te herhalen. Onderweg naar huis bedacht ik me dat ik zin had in een bad en toen ik later in het warme water lag, genoot ik en ontspande mijn lichaam zich. Rust bleek best mogelijk, ook al is het een stressvolle tijd.’
Mindfulnessoefening ‘Openstaan voor waar je behoefte aan hebt op dit moment’
In deze oefening maak je contact met je lichaam en richt je je aandacht op je hartstreek. Het gebied van je hart is de plaats waar wensen voelbaar kunnen zijn. In de oefening wordt ruimte gemaakt en stel je jezelf de vraag: ‘Wat heb ik nodig, wat wens ik mezelf toe?’ Het is mogelijk dat er een woord, zin of beeld opkomt en die laat je resoneren. Neem ongeveer acht minuten de tijd voor deze oefening. Het is goed mogelijk dat deze oefening emoties oproept zoals verdriet, juist omdat het zo onmogelijk kan lijken dat een bepaalde wens wordt vervuld. De vraag naar wat je nu nodig hebt is een compassievolle vraag, en compassie met onszelf opbrengen zijn we over het algemeen niet gewend.
- Ga op een prettige manier zitten en neem waar hoe je lichaam aanvoelt. Neem hier rustig de tijd voor. Probeer niet te veroordelen wat je voelt, je hoeft niets te veranderen, alleen maar je gewaar zijn van wat er is.
- Let dan vooral op de plaatsen waar je spanning ervaart. Dit kan bijvoorbeeld je schoudergebied zijn, of je buik of borst. Merk het op en sta het toe.
- Kijk eens of je zonder dwingen deze gebieden iets zachter kunt maken. Als het niet lukt, veroordeel jezelf dan niet. Misschien lukt het om door je aandacht iets van de spanning te laten wegvloeien. De aandacht kan werken als een moeder die een kind troost na een val: een kus en een pleister op een kapotte knie geeft al wat verlichting van de pijn.
- Ga dan met je aandacht naar je hartstreek en merk op hoe dit gebied aanvoelt. Laat je aandacht even rusten op dit gebied. Je kunt je hand op je hart leggen, zodat je de warmte van je hand op je borststreek voelt en hierdoor beter dit gebied kunt voelen.
- Stel jezelf de volgende vraag: ‘Wat wens ik mezelf op dit moment het meest toe?’ Neem een moment de tijd. Het is mogelijk dat er een woord opkomt of een beeld. Ook kan het zijn dat er niets opkomt, of dat de oefening je irriteert. Geen probleem, dan is dit nu een gegeven. Als er een woord opkomt, laat dit woord dan even resoneren in je lichaam. Is dit wat je jezelf het meest toewenst op dit moment? Kijk of je de wens op een positieve manier kunt verwoorden. Als in je opkomt dat je geen spanning wilt, benoem je dit bijvoorbeeld als ‘rust’. Als er in je opkomt dat je niet ziek wilt zijn, benoem je ‘gezondheid’. Als in je opkomt dat je niet boos wilt zijn, benoem je ‘mildheid’, enzovoort. Dit is van belang omdat je onbewuste niets kan met ontkennende woorden, zoals ‘niet’ of ‘geen’. Het gaat er om dat je laat resoneren wat je wel wilt en niet wat je niet wilt.
- Herhaal vervolgens dit woord of beeld in jezelf: ‘Ik wens mezelf … toe’. Eventueel kun je het ritme van je ademhaling gebruiken, waarbij je de woorden op je adem laat meedeinen. Voorbeeldwensen zijn: rust, vriendelijkheid, mildheid, aanwezig zijn, compassie, vrede, geluk, veiligheid, geborgenheid, gezondheid, plezier, verbondenheid, creativiteit. De wensen zijn niet ‘magisch’ bedoeld, je probeert niet af te dwingen dat het ook moet gebeuren, het is gewoon een wens die je voor jezelf hebt.
- Het is mogelijk dat er tijdens de oefening een andere wens opkomt dan de eerste die opkwam, die beter weergeeft waar je behoefte aan hebt. Je kunt deze wens dan in jezelf herhalen. Soms ontdek je tijdens de oefening welke behoeften er zijn.
- Rond de oefening af als je het genoeg vindt.
Meer mindfulnessoefeningen
Voor audio-opnames van andere mindfulnessoefeningen ga naar:
Meer over Mindfulness in tijden van tegenslag
Deze oefening is afkomstig uit Mindfulness in tijden van tegenslag. Dit toegankelijke boek is geschreven voor mensen die een manier zoeken om moeilijke omstandigheden het hoofd te bieden. De auteur, Monique Hulsbergen, laat zien hoe je met mindfulness je veerkracht versterkt en balans vindt. Hulsbergen heeft jarenlang heeft als psychotherapeut in de geestelijke gezondheidszorg. Zij is auteur van boeken over cognitieve gedragstherapie, emotieregulatie, mindfulness en compassie.
