Boompsychologie

Artikelen 24 kernkwaliteiten uit de positieve psychologie

24 kernkwaliteiten uit de positieve psychologie

Sanne Peeters en Nele Jacobs26 januari 2024Leestijd: 10 minutenZelfhulp

Positieve geestelijke gezondheid wordt niet alleen gekenmerkt door de afwezigheid van tekorten en problemen, maar ook door de aanwezigheid van goed ontwikkelde positieve eigenschappen. Deze zienswijze benadrukt dat het nastreven van een optimaal leven niet enkel draait om het vermijden van problemen maar ook om het cultiveren van deze individuele positieve eigenschappen, waaronder kernkwaliteiten. Welke kernkwaliteiten zijn er binnen de positieve psychologie? En hoe kun je ze verder ontwikkelen?

Bouwstenen voor een optimale levenslange ontwikkeling

Kernkwaliteiten blijken een belangrijke rol te spelen in het vormen van een goed karakter en het leiden van een succesvol leven. Dit wordt ondersteund door verschillende onderzoeken die hebben aangetoond dat het gebruik van kernkwaliteiten samenhangt met onder andere welbevinden, zelfvertrouwen, ervaren competentie, doelrealisatie, positief affect, positieve zelfperceptie, en zingeving.

‘Positieve geestelijke gezondheid wordt niet alleen gekenmerkt door de afwezigheid van tekorten en problemen, maar ook door de aanwezigheid van goed ontwikkelde positieve eigenschappen.’

6 deugden en 24 kernkwaliteiten

Kernkwaliteiten kunnen worden weergegeven in een classificatiesysteem. Binnen dit systeem worden 6 deugden en 24 kernkwaliteiten geïdentificeerd die dienen als universele tegenhanger van het classificatiesysteem voor psychotische stoornissen (DSM-5). Peterson en Seligman (2004) ordenden de 24 kernkwaliteiten in de 6 categorieën van deugden als volgt:

1 Wijsheid en kennis

Creativiteit, nieuwsgierigheid, kritisch denken, liefde voor leren, levenswijs

2 Moed

Moed, doorzettingsvermogen, integriteit, vitaliteit

3 Menselijkheid

Liefde, vriendelijkheid, sociale intelligentie

4 Rechtvaardigheid

Teamwerk, eerlijkheid, leiderschap

5 Gematigdheid

Vergevingsgezindheid, bescheidenheid, voorzichtigheid, zelfregulering

6 Transcendentie

Waardering van schoonheid en uitblinken, dankbaarheid, hoop, humor, spiritualiteit

Persoonlijk profiel (VIA)

Een manier om je eigen profiel van kernkwaliteiten in kaart te brengen is door gebruik te maken van de online beschikbare Values in Action Inventory of Strengths. Het profiel aan kernkwaliteiten dat hier uitkomt is uniek, aangezien iedereen in verschillende mate de kernkwaliteiten bezit. Daarnaast varieert de uitdrukking van de individuele kernkwaliteiten aanzienlijk, afhankelijk van de context waarin je je bevindt. Kernkwaliteiten komen niet geïsoleerd voor, maar worden in combinatie met elkaar gebruikt omdat het onwaarschijnlijk is dat slechts één kwaliteit in een bepaalde situatie van toepassing is.

Signature strengths (kenmerkende kernkwaliteiten)

Binnen het profiel aan kernkwaliteiten wordt de top 5 tot 7, oftewel de signature strengths of kenmerkende kernkwaliteiten, gezien als een essentieel onderdeel van de individuele identiteit. Dit zijn de kernkwaliteiten die jou uniek en authentiek maken. Het zijn de kwaliteiten waar je goed in bent, die je weinig moeite kosten en energie geven. Onderzoek in de positieve psychologie heeft aangetoond dat het identificeren en gebruiken van kernkwaliteiten je geluk, welbevinden en prestaties kunnen versterken, maar dat dit met name geldt voor het inzetten van de signature strenghts.

Hoe ontwikkel je kernkwaliteiten? Een levensloopperspectief

Gedurende de levensloop blijken kernkwaliteiten relatief stabiel te zijn, maar vertonen ze wel bepaalde ontwikkelingstrajecten. Sommige kernkwaliteiten ontwikkelen zich bijvoorbeeld minder bij jonge kinderen en adolescenten, maar komen later in het leven juist tot uiting. Hierop volgend kan in elke levensfase iemand een tot dan toe minder sterk ontwikkelde kernkwaliteit alsnog verder ontwikkelen, zo is het mogelijk om op latere leeftijd kernkwaliteiten aan te spreken die eerder weinig aandacht of ruimte hebben gekregen. Door actief aandacht te besteden aan zo’n kernkwaliteit en deze bewust in te zetten kan deze verder ontwikkeld worden. Kernkwaliteiten die helemaal niet gestimuleerd worden of die weinig gebruikt worden, kunnen geleidelijk afzwakken, maar zullen niet geheel verdwijnen. Ook blijkt dat omgevingsfactoren waar je gedurende het leven mee te maken krijgt een sterke invloed hebben op de ontwikkeling en expressie van kernkwaliteiten.

Voorbeelden van dergelijke factoren zijn de opvoeding en specifieke levenservaringen, zoals het meemaken van een traumatische gebeurtenis of het herstellen van een ernstige ziekte. Deze variatie in ontwikkeling van kernkwaliteiten gedurende de levensloop impliceert dat interventies rekening dienen te houden met de specifieke levensfase waar iemand zich in bevindt, en de mogelijke omgevingsfactoren die in deze fase aan bod kunnen komen om zo de effectiviteit van de interventie te verhogen.

Interventie voor middelbare scholieren: Think Happy – Be Happy

Een voorbeeld van een kernkwaliteiteninterventie toegespitst op een specifieke levensfase is het Think Happy – Be Happy-programma. Het programma, gebaseerd op het Mindfulness-Based Strengths Practice-programma van Niemiec (2014), stimuleert middelbare scholieren om hun kenmerkende kernkwaliteiten te identificeren en te reflecteren over het gebruik ervan in hun dagelijks leven.

In de loop van 8 weken gaan middelbare scholieren intensief aan de slag met hun kernkwaliteiten door middel van sessies op school en huiswerkopdrachten. Ze worden aangemoedigd om hun kernkwaliteiten bewust in te gaan zetten tijdens hun dagelijkse activiteiten en hier op te reflecteren. De resultaten van dit onderzoek laten zien dat de inzet van het Think Happy – Be Happy-programma op school negatieve emoties bij scholieren reduceert en op deze manier een positieve invloed heeft op hun welbevinden.

Dit effect werd echter niet teruggevonden op de lange termijn. Dit wijst erop dat, in ieder geval binnen deze doelgroep, het behoud van positieve resultaten afhankelijk is van de motivatie van scholieren om hun kernkwaliteiten te blijven inzetten. Het is wellicht raadzaam dat de school een bredere benadering hanteert, waarbij niet alleen de leraren, maar ook het management actief betrokken wordt bij het programma om ervoor te zorgen dat de school als geheel gemotiveerd blijft en zich inzet voor het behalen van positieve resultaten.

Interventies voor organisaties, onderwijs en de zorg

Ook in andere contexten hebben kernkwaliteiteninterventies positieve resultaten aangetoond. Zo blijkt dat kernkwaliteiteninterventies binnen organisaties zorgen voor meer welbevinden van werknemers, positieve werkattitudes (zoals werktevredenheid en werkbetrokkenheid) en verbetering van productiviteit, omzet en klanttevredenheid. In het onderwijs verbeteren kernkwaliteiteninterventies het welbevinden en de betrokkenheid van leerlingen, maar ook hun bereidheid tot persoonlijke ontwikkeling en hun percepties van sociale cohesie in de klas. Binnen zorginstellingen is het nog niet duidelijk of kernkwaliteiteninterventies daadwerkelijk effectief zijn in het reduceren van klinische symptomatologie, omdat de effectiviteit hiervan nog niet is aangetoond.

Ondanks dat er diverse studies bestaan over de effectiviteit van interventies gericht op kernkwaliteiten met veelbelovende resultaten, is het van belang om kritisch te blijven op de methodologische opzet van deze onderzoeken. Dit is noodzakelijk om hoogwaardig en methodologisch verantwoord onderzoek te waarborgen, waardoor valide uitspraken kunnen worden gedaan over de daadwerkelijke effectiviteit en potentiële werkingsmechanismen van kernkwaliteiteninterventies.

Boekomslag van Positieve psychologie

Meer over kernkwaliteiten

Meer over kernkwaliteiten lees je in hoofdstuk 13 Kernkwaliteiten van het Handboek positieve psychologie.

Handboek positieve psychologie is geschreven voor professionals en studenten die graag meer willen weten over de concrete toepassing van de positieve psychologie, gebaseerd op gedegen en toetsbare wetenschappelijke theorieën. Het veld ontwikkelt zich razendsnel, daarom een volledig herziene en geactualiseerde editie van dat maar liefst negen nieuwe hoofdstukken bevat. Dit boek toont de volledige reikwijdte van de positieve psychologie.

Referenties

  • Dubreuil, P., Forest, J., & Courcy, F. (2014). From strengths use to work performance: The role of harmonious passion, subjective vitality, and concentration. The Journal of Positive Psychology, 9(4), 335-349.
  • Dubreuil, P., Forest, J., Gillet, N., Fernet, C., Thibault-Landry, A., Crevier-Braud, L., & Girouard, S. (2016). Facilitating well-being and performance through the development of strengths at work: Results from an intervention program. International Journal of Applied Positive Psychology, 1(1-3), 1-19.
  • Kennes, A., Lataster, J., Janssens, M., Simons, M., Reijnders, J., Jacobs, N., & Peeters, S. (2023). Efficacy of a School-Based Mental Health Intervention Based on Mindfulness and Character Strengths Use Among Adolescents: a Pilot Study of Think Happy-Be Happy Intervention. Journal of Happiness Studies, 24(2), 677-697.
  • Kennes, A., Lataster, J., Janssens, M., Simons, M., Reijnders, J., Jacobs, N., & Peeters, S. (2024). Effects of a mindfulness-based strengths intervention on adolescent mental health are mediated by changes in negative emotions. International Journal of Applied Positive Psychology. Accepted for publication.
  • Korthagen, F. A. J., & Nuijten, E. (2015). Krachtgericht coachen: Een aanpak voor diepgaand leren en effectief functioneren: Boom Lemma uitgevers.
  • Linley, A. P., Nielsen, K. M., Gillett, R., & Biswas-Diener, R. (2010). Using signature strengths in pursuit of goals: Effects on goal progress, need satisfaction, and well-being, and implications for coaching psychologists. International Coaching Psychology Review, 5(1), 6-15.
  • Littman-Ovadia, H., Lavy, S., & Boiman-Meshita, M. (2017). When theory and research collide: Examining correlates of signature strengths use at work. Journal of Happiness Studies, 18(2), 527-548.
  • Littman-Ovadia, H., Lazar-Butbul, V., & Benjamin, B. A. (2014). Strengths-Based Career Counseling: Overview and Initial Evaluation. Journal of Career Assessment, 22(3), 403-419. doi: 10.1177/1069072713498483
  • Littman-Ovadia, H., & Niemiec, R. M. (2016). Character strengths and mindfulness as core pathways to meaning in life Clinical perspectives on meaning (pp. 383-405): Springer.
  • Macaskill, A. (2016). Review of Positive Psychology Applications in Clinical Medical Populations. Healthcare (Basel, Switzerland), 4(3), 66. doi: 10.3390/healthcare4030066
  • Madden, W., Green, S., & Grant, A. M. (2011). A pilot study evaluating strengths-based coaching for primary school students: Enhancing engagement and hope. International Coaching Psychology Review, 6(1), 71-83.
  • Meyers, M. C., van Woerkom, M., de Reuver, R. S., Bakk, Z., & Oberski, D. L. (2015). Enhancing psychological capital and personal growth initiative: Working on strengths or deficiencies. Journal of Counseling Psychology, 62(1), 50.
  • Miglianico, M., Dubreuil, P., Miquelon, P., Bakker, A. B., & Martin-Krumm, C. (2019). Strength Use in the Workplace: A Literature Review. Journal of Happiness Studies. doi: 10.1007/s10902-019-00095-w
  • Niemiec, R. M. (2014). Mindfulness and Character Strengths: A Practical Guide to Flourishing: Hogrefe Publishing.
  • Niemiec, R. M. (2017). Character Strenghts Interventions: A Field Guide for Practitioners: Hogrefe Publishing.
  • Park, N., & Peterson, C. (2009). Character strengths: Research and practice. Journal of college and character, 10(4).
  • Peterson, C. (2006). A primer in positive psychology: Oxford university press.
  • Peterson, C., & Park, N. (2003). Positive psychology as the evenhanded positive psychologist views it. Psychological Inquiry, 14(2), 143-147.
  • Peterson, C., Park, N., & Seligman, M. E. (2006). Greater strengths of character and recovery from illness. The Journal of Positive Psychology, 1(1), 17-26.
  • Peterson, C., & Seligman, M. E. (2004). Character strengths and virtues: A handbook and classification (Vol. 1): Oxford University Press.
  • Proctor, C., Maltby, J., & Linley, P. A. (2011). Strengths Use as a Predictor of Well-Being and Health-Related Quality of Life. Journal of Happiness Studies, 12(1), 153-169. doi: 10.1007/s10902-009-9181-2
  • Proctor, C., Tsukayama, E., Wood, A. M., Maltby, J., Eades, J. F., & Linley, P. A. (2011). Strengths Gym: The impact of a character strengths-based intervention on the life satisfaction and well-being of adolescents. The Journal of Positive Psychology, 6(5), 377-388. doi: 10.1080/17439760.2011.594079
  • Proyer, R. T., Gander, F., Wellenzohn, S., & Ruch, W. (2013). What good are character strengths beyond subjective well-being? The contribution of the good character on self-reported health-oriented behavior, physical fitness, and the subjective health status. The Journal of Positive Psychology, 8(3), 222-232.
  • Quinlan, D. M., Swain, N., Cameron, C., & Vella-Brodrick, D. A. (2015). How ‘other people matter’ in a classroom-based strengths intervention: Exploring interpersonal strategies and classroom outcomes. The Journal of Positive Psychology, 10(1), 77-89. doi: 10.1080/17439760.2014.920407
  • Rashid, T., Anjum, A., Lennox, C., Quinlan, D., Niemiec, R. M., Mayerson, D., & Kazemi, F. (2013). Assessment of character strengths in children and adolescents Research, applications, and interventions for children and adolescents (pp. 81-115): Springer.
  • Steger, M. F., Hicks, B. M., Kashdan, T. B., Krueger, R. F., & Bouchard Jr, T. J. (2007). Genetic and environmental influences on the positive traits of the values in action classification, and biometric covariance with normal personality. Journal of Research in Personality, 41(3), 524-539.  
  • van Woerkom, M., & Meyers, M. C. (2015). My strengths count! Effects of a strengths‐based psychological climate on positive affect and job performance. Human Resource Management, 54(1), 81-103.
  • Wood, A. M., Linley, P. A., Maltby, J., Kashdan, T. B., & Hurling, R. (2011). Using personal and psychological strengths leads to increases in well-being over time: A longitudinal study and the development of the strengths use questionnaire. Personality and Individual Differences, 50(1), 15-19. doi: 10.1016/j.paid.2010.08.004