Niels den Daas, een veelzijdig neuropsycholoog en avonturier, inspireert en ondersteunt mensen wereldwijd vanuit zijn unieke levenswijze als digitale nomade. Opgeleid aan de Vrije Universiteit Amsterdam, hanteert Niels diverse methoden, zoals exposure en mindfulness, om individuen te helpen in hun psychologische groei. Bekend van zijn TEDx-talk, deelt hij zijn diepgaande inzichten om de wereld menselijker te maken. In zijn recentelijk verschenen boek, Zo ongelukkig mogelijk in 8 stappen, onderzoekt hij op eigenzinnige wijze de paradoxen van geluk en ongeluk.
Wat heeft je geïnspireerd om dit boek te schrijven?
Tijdens gesprekken met mijn cliënten komt het thema ongeluk vaak naar voren. Daarnaast viel het me op dat geluk voor ieder individu iets anders betekent. Iedereen heeft iets unieks nodig om echt gelukkig te zijn, terwijl de oorzaken van ongeluk verrassend consistent blijken. Ik hanteer een directe, doch speelse stijl in therapie en merkte dat ik vaak dezelfde adviezen herhaalde. Dit bracht me op het idee:
‘Zou het niet humoristisch zijn om eens op te schrijven wat mensen vaak doen om zichzelf ongelukkig te maken?’
Hoewel humoristisch bedoeld, is er een serieuze gedachte achter het focussen op ongeluk. Als je je bewust bent van je patronen, creëer je de mogelijkheid om jezelf minder in de weg te staan. Hoe meer we proberen geluk vast te houden, hoe minder we het vaak ervaren. Hoe meer we de oorzaken van ons ongeluk wegduwen, hoe meer deze ons leven gaan beheersen.
Er bestaan al zeker duizend boeken die beweren de ‘geheime’ sleutel tot geluk te hebben, en hoewel deze op korte termijn wellicht werken, is hun effect zelden blijvend. Vaak bieden ze slechts een tijdelijke oppepper, waarna je al snel op zoek gaat naar het volgende boek, een beetje zoals een zelfhulpverslaafde. Daarom schrijf ik — om tegen de regels van zelfhulp in te gaan — over de sleutel tot ongeluk. Lees er meer over in de voorpublicatie van mijn boek.
Je omschrijft jezelf als een digitale nomade. Hoe gaat zo’n online behandeling bij jou in zijn werk?
Het gaat bij mij net zoals bij elke andere psycholoog, alleen zit je niet fysiek in dezelfde kamer, maar in een online-kamer. Je zit achter je laptop, opent het videobelprogramma en daar zit ik dan. Het voordeel daarvan is dat mijn cliënten de gesprekken kunnen voeren vanuit hun eigen vertrouwde omgeving. Het is ook toegankelijk, omdat je niet naar de praktijk van een psycholoog hoeft te gaan.
Je organiseert ook mannencirkels. Wat houdt dat in?
Klopt, het gaat namelijk niet zo goed met ‘de man’, die al sinds het begin van de eerste industriële revolutie aan het ontspruiten is. Onderzoeker Richard V. Reeves, auteur van het boek, Of boys and Men (Brookings Institution Press, 2022), somt een bekende reeks droevige feiten op. Mannen falen vaker op school, raken vaker verslaafd, verliezen vaker hun baan en kampen vaker met depressies. Ook sterven er, ongeacht de leeftijdsgroep, meer mannen door zelfmoord dan vrouwen (Zelfmoord1813, 2000-2022). Joost de Vries schreef in de Groene Amsterdammer ook een mooi stuk over masculiniteit in crisis: Niet de grootste gorilla op de rots.
‘Een component uit de mannencrisis is dat mannen het nog verrekte lastig vinden om hun gevoel te interpreteren, te uiten en er hulp voor te krijgen.’
Mannen krijgen niet geleerd hoe ze moeten voelen wat ze voelen, ofwel hoe het zit met hun gevoelswereld. Ze leren ook niet hoe ze die moeten interpreteren, ofwel emotionele intelligentie. Met andere woorden, veel mannen missen de data van hun innerlijke wereld en kunnen het ook niet goed interpreteren. Alsof je naar de radio luistert met een slechte ontvangst.
Waar gaat het in mannencirkels over?
Mannencirkels bieden mannen een veilige ruimte om krachtig kwetsbaar te zijn en te leren spreken over hun emoties. Er gebeurt ook iets bijzonders als mannen met dezelfde intentie samenkomen en een facilitator de juiste setting creëert.
Zo was ik laatst in een kring in Amsterdam. Het was weer bijzonder om te zien hoe open en kwetsbaar mannen kunnen zijn, zelfs als ze elkaar nog nooit hebben ontmoet. Het is een plek waar ik mannen voor het eerst heb zien spreken over het verlies van hun moeder, dat ze het moeilijk vinden grenzen aan te geven bij hun partner, over het ongelukkig zijn in hun baan die hun hele identiteit is, en over het gevoel er niet toe te doen als ze niet de alfaman zijn. In plaats van het weg te drinken met je vrienden en er lacherig over te doen, wordt het in een mannencirkel uitgesproken én is er de ruimte om dieper op je situatie in te gaan.
Voor veel mannen is het overigens behoorlijk spannend om naar een cirkel te komen, omdat je daar niet langer je masker kunt ophouden en echt moet praten over wat je raakt. Dit wordt vaak warm ontvangen door vrouwen die verlangen naar een emotioneel intelligente man. Echter, ik hoor ook vaak dat het beeld van mannen die in een kring over hun gevoelens spreken, nog steeds als te zacht en zoet wordt beschouwd. Ik moet daar altijd hartelijk om lachen. Ik voel veel liefde voor mijn mannelijke vrienden. Dus een beetje soft is het soms wel. En dat is nou net de bedoeling: mannen hoeven niet altijd hard te zijn.
Er is ruimte voor een openhartig gesprek en veiligheid. We leren mannen hoe ze dat kunnen bewerkstelligen. Dat gebeurt niet door middel van een les, maar door te luisteren naar mannen die wat meer ervaring hebben. Zij praten eerst en dan volgen de anderen. Het luisteren naar verhalen creëert meteen een bijzondere verbinding, omdat je in ieders verhaal ook iets van jezelf herkent. Of het nu verdriet is om het verlies van een partner, woede om een affaire, machteloosheid door een midlifecrisis, of wanhoop door verslaving.
In een mannencirkel kunnen mannen heling vinden en steun bij elkaar zoeken, zonder hun eigen gedrag te veroordelen of de druk te voelen om destructief competitief te zijn. En begrijp me niet verkeerd, gezonde competitie is echt fantastisch en een goede ‘mannelijke’ eigenschap, maar zodra de competitie destructief wordt, kan het voor veel negatieve gevolgen zorgen.
Hoe is de mannencirkel ontstaan?
Historisch gezien zijn mannen eigenlijk altijd bij elkaar gekomen om te jagen, te vechten en te bidden. Vroeger was het takenverschil sterk gebaseerd op basis van lichamelijke eigenschappen. In de tijd van de jagers en verzamelaars gingen de mannen dagenlang met elkaar op jacht. Ze besteedden veel meer tijd met elkaar door. In mijn mannencirkels pleit ik overigens niet voor een traditionele taakverdeling, maar ik bevorder wel het herstel van broederlijke relaties tussen mannen.
Een cirkel van mannen is daar altijd dé plek voor geweest. Je leerde van de stamoudsten over de tradities van de stam, had nabijheid van (hopelijk) gezonde rolmodellen over hoe je als man verwacht wordt in het leven te staan en hoe je met je medemens en je gemeenschap omgaat. Het kan lijken alsof dit je dwingt in een oud keurslijf, en daar zit zeker een kern van waarheid in. Er is behoefte aan een moderne benadering die gezonde tradities combineert met openheid voor nieuwe inzichten. Ik merk een duidelijke behoefte aan houvast, sturing en helderheid. Het vermogen om openlijk te spreken met mensen met wie je je identificeert over hoe je de uitdagingen in het leven aanpakt, biedt hierbij ondersteuning.
Ik en andere schrijvers betogen dat juist mannen elkaar dus kunnen leren over gezonde masculiniteit:
‘Juist mannen kunnen andere mannen over gezonde masculiniteit onderwijzen.’
Mannen hebben behoefte aan gezonde mannelijke rolmodellen, en daarvoor moeten we ons sterk maken.
Wat maakt jou het meest ongelukkig?
Haha, daar kan ik kort over zijn! Niks kunnen ondernemen door een verlammende druk om het ‘goed’ te moeten doen, terwijl je niet eens zeker weet wat eigenlijk ‘goed’ is. Vervolgens oordeel je daar weer over. Ironisch genoeg werkt dat uitstekend als je jezelf in een diepe put wilt graven.
Meer over Zo ongelukkig mogelijk in 8 stappen
In de zee aan zelfhulpboeken laat Niels den Daas een lichtvoetig, en soms hilarisch, tegengeluid horen met Zo ongelukkig mogelijk in 8 stappen. Niet alles hoeft ingewikkeld te zijn, niet alles heeft veel woorden nodig. Elk hoofdstuk begint met een leefregel die ervoor zorgt dat je je snel zo ongelukkig en hopeloos mogelijk voelt. Den Daas legt uit met welke mindset en vaardigheden je de oefening tot een succes maakt, en hij geeft praktische tips over hoe je die aanpakt. Uiteindelijk geeft hij je ook de instrumenten die je daadwerkelijk helpen bij het ontwikkelen van emotionele veerkracht, het praktiseren van empathie en het overwegen van alternatieve perspectieven. En voordat je het weet, voelt je leven een stuk evenwichtiger en bevredigender.
