In de DSM-5 worden tien soorten slaap-waakstoornissen categoriaal en dimensionaal beschreven met als doel een betere klinische bruikbaarheid. In dit artikel worden de wijzigingen ten opzichte van de DSM-IV uiteengezet.
In de vijfde editie van het Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen (DSM-5®) bestaan de slaap-waakstoornissen uit tien aandoeningen van verstoorde slaap die zowel lijdensdruk als beperkingen in het functioneren overdag veroorzaken. Deze aandoeningen omvatten, behalve afzonderlijke stoornissen, ook een aantal stoornisgroepen. Ze worden zowel categoriaal als dimensionaal beschreven.
Gevolgen van verstoorde slaap
Verstoorde slaap kan, of het nu om de kwaliteit, het tijdstip of de duur gaat, veel nadelige gevolgen voor de gezondheid hebben. De meest voor de hand liggende zijn vermoeidheid en concentratieproblemen, maar ook de stemming kan er ernstig onder lijden.
Een slaapstoornis is niet alleen een risicofactor voor de ontwikkeling van een aantal psychische aandoeningen maar kan ook een alarmsignaal zijn van een ernstige psychische of somatische aandoening. Slaapklachten kunnen bijvoorbeeld een teken zijn van de aanwezigheid van neurologische en andere somatische problemen zoals congestief hartfalen, artrose en de ziekte van Parkinson.
Slaapstoornissen variëren van insomniastoornis tot narcolepsie en van ademhalingsgerelateerde slaapstoornissen tot het rustelozebenensyndroom. De diagnose wordt gebaseerd op een volledig medisch onderzoek dat kan bestaan uit een gedetailleerde anamnese, lichamelijk onderzoek, vragenlijsten en slaapdagboeken, en klinische tests. Vaak worden ze ook breed behandeld, met gedragsbehandeling, farmacotherapie en andere behandelingen in combinatie met de medische begeleiding.
Wijzigingen in de slaap-waakstoornissen
Een belangrijk doel van de veranderingen in de slaap-waakstoornissen in de DSM-5 was een betere klinische bruikbaarheid van de definities en classificatiecriteria, met name voor eerstelijns- of ggz-zorgverleners, en om duidelijk te maken wanneer een verwijzing naar een slaapspecialist op zijn plaats is.
Om die reden is een aantal stoornissen die in de DSM-IV op zichzelf stonden nu geclusterd om de classificatie te vereenvoudigen. Anderen zijn juist onderverdeeld, en wel op basis van een beter inzicht in de pathologie die bepaalde stoornissen kan triggeren of een beter inzicht in de onderliggende neurobiologische en genetische factoren.
Om de dynamische samenhang tussen slaap-waakstoornissen en bepaalde psychische of somatische aandoeningen beter te beschrijven is er meer nadruk gelegd op de manier waarop zij interactie met en impact op elkaar hebben. Aangetoond is dat deze aandoeningen elkaar wederzijds versterken.
De DSM-5 benadrukt de noodzaak van afzonderlijke klinische aandacht voor een slaapstoornis, onafhankelijk van de eventueel aanwezige andere psychische of somatische problemen. Twee eerdere classificaties – slaapstoornissen die samenhangen met een andere psychische stoornis en slaapstoornis door een somatische aandoening – zijn geschrapt en voor elk van de tien gedefinieerde slaap-waakstoornissen is de comorbiditeit meer gespecificeerd uitgewerkt.
In de DSM-5 is ook de primaire insomnia vervangen door de classificatie insomniastoornis, om de toeschrijving primair/secundair te vermijden wanneer deze stoornis tegelijk met andere aandoeningen optreedt en om aan te geven dat deze classificatie ten opzichte van de vorige is veranderd.
In dit nieuwe hoofdstuk zijn om belangrijke redenen zowel dimensionale als categoriale beoordelingen beschreven. Zo kunnen clinici namelijk de ernst van de klachten beter vastleggen en de klinische zorg baseren op meetresultaten. Door deze stoornissen door een dimensionale lens te beoordelen worden ook gedragingen die bijdragen aan het ontstaan of voortduren van een stoornis beter onderscheiden.
Tot slot zijn in de DSM-5, waar de wetenschappelijke onderbouwing en klinische bruikbaarheid dat rechtvaardigen, bij verschillende slaap-waakstoornissen ook pediatrische en ontwikkelingscriteria en hun toelichting geïntegreerd.
De DSM is het handboek voor clinici en onderzoekers bij de classificatie van psychische stoornissen. De American Psychiatric Association (APA) heeft in 2013 de DSM-5 uitgebracht na een revisieproces van 14 jaar.
© 2013 American Psychiatric Association. Nederlandse vertaling: Boom uitgevers Amsterdam. Dit artikel is vrij te gebruiken voor niet-commerciële doeleinden. Voor commercieel gebruik dient u contact op te nemen met Boom uitgevers Amsterdam, klantenservice@boom.nl of +31 (0)20 52 00 120.
Dit artikel is vertaald door Hilde Merkus (MedicaMerkus B.V.). Met dank aan prof. dr. Michiel W. Hengeveld.
De DSM is het handboek voor clinici en onderzoekers bij de classificatie van psychische stoornissen. De American Psychiatric Association (APA) heeft in 2013 de DSM-5 uitgebracht na een revisieproces van 14 jaar.
