‘Je bent ook altijd te laat!’ of oude koeien uit de sloot halen. Misschien herken je deze uitspraak of actie in je eigen relatie. Effectief communiceren is niet iets wat je automatisch goed kunt. Het is iets wat je moet leren. Hebben jij en je partner deze vorm van communiceren nog niet zo goed onder de knie? Dan kunnen jullie vervelende ruzies krijgen, terwijl jullie dat helemaal niet zo bedoelen. Gelukkig is effectief communiceren iets wat je heel goed kan oefenen. Plan samen hiervoor een goed moment in en creëer een prettige en veilige sfeer voor deze oefening. En kom er vanzelf achter dat de toepassing van deze communicatiestrategie jullie helpt om open en eerlijk met elkaar te praten zonder in een ruzie te belanden.
Wat zijn niet effectieve manieren van communiceren?
Voordat jullie met de oefening beginnen, eerst een korte opsomming van hoe het eigenlijk niet moet, maar wel vaak voorkomt in een relatie:
- generaliseren met de woorden ‘altijd’ en ‘nooit’ (bijvoorbeeld als je partner een keer te laat is: ‘Je bent ook altijd te laat!’);
- je partner expres een schuldgevoel aanpraten (bijvoorbeeld: ‘Toch jammer dat je het bent vergeten …’);
- kritiek brengen als een verwijt (‘Kun je nu nooit eens de bril van de wc omhoog doen?’);
- afdwalen van het onderwerp of oude koeien uit de sloot halen;
- beledigen, schelden of schreeuwen.
Maak jij je wel eens schuldig aan een van de bovenstaande acties of uitspraken, dan kun je het volgende doen: probeer je communicatie te veranderen. Dat hoeven geen grote veranderingen te zijn, alleen de manier of de toon waarop je iets zegt, maakt al een wereld van verschil. Zie je bijvoorbeeld dat je je partner hebt gekwetst na een niet effectieve communicatie dan kun je beginnen met een verontschuldiging: ‘Sorry, dat was geen prettige opmerking van me’ of ‘Sorry, ik heb niet goed naar je geluisterd, kun je het nog een keer vertellen?’
Gevoelens en gedachten verwoorden
Zeggen wat je vindt, denkt of voelt, is niet altijd even gemakkelijk. Het kan zijn dat je bang bent om je partner te kwetsen en daarom je mond maar houdt. Of je zegt het wel, maar doet dat onbedoeld te bot. Of je krijgt de wind van voren. Zeggen wat je vindt, voelt of denkt gaat beter als je gebruikmaakt van de XYZ-formule. De XYZ-formule houdt in dat je zegt:
Uit het werkboek IBCT relatietherapie.
Goed luisteren
Wil je partner je iets vertellen, dan is het belangrijk dat je luistert. Je moet niet alleen horen wat hij of zij zegt, maar ook begrijpen wat je partner bedoelt. LSI staat voor:
In het kort komt het erop neer dat je samenvat wat je partner tegen je heeft gezegd, om zeker te weten dat je hem of haar goed hebt begrepen. Het gaat daarbij niet alleen om de inhoud, maar ook om de gevoelens die je partner ervaart. Richt je dus niet alleen op wát je partner zegt, maar ook op de maníér waarop hij of zij dat doet: hoe kijkt je partner daarbij of wat doet hij of zij?
Casus: teleurgesteld zijn in je partner
Aan de hand van deze korte casus zien jullie de toepassing van de XYZ- en LSI-formule. Misschien herken je dit in je eigen relatie, een klein beetje herkenning is ook goed. In bijvoorbeeld alleen de emotie, het gedrag of de situatie.
Samira voelt zich verdrietig. Ze is teleurgesteld dat haar man Joey niet kwam kijken bij de toneelvoorstelling van hun dochtertje. Ze zegt, volgens de XYZ-formule, tegen hem: ‘Dat je vandaag niet kwam kijken bij de voorstelling van Judith vind ik erg jammer (X). Het geeft me het gevoel dat je je werk belangrijker vindt dan je gezin (Y). Daar word ik verdrietig van (Z).’
- Hoe het níét moet. Joey begint halverwege het verhaal van Samira al te pruttelen en werpt tegen: ‘Ja, zeg, ik werk zo hard zodat we twee keer per jaar op vakantie kunnen!’
- Hoe het beter had gekund. Joey laat Samira uitpraten en luistert aandachtig (L). Hij vraagt: ‘Als ik je goed begrijp heb je het gevoel dat ik jullie niet belangrijk vind, in ieder geval minder belangrijk dan mijn werk.’ (S) Hij vraagt zich intussen af hoe hij het vroeger zelf had gevonden als zijn vader niet was komen opdagen voor een gebeurtenis die belangrijk voor hem was. Nu hij het zo bekijkt, is zijn afwezigheid vandaag inderdaad vervelender dan hij in eerste instantie besefte. Hij dacht namelijk dat ze hem toch niet zouden missen (I). Joey zegt: ‘Bedankt dat je dit zegt. Het was natuurlijk helemaal niet mijn bedoeling om je dat gevoel te geven. Ik had niet door dat jullie het zo belangrijk vonden dat ik erbij zou zijn …’
Oefening: verwachtingen bespreken
Partners hebben vaak allerlei verwachtingen van een relatie en hun partner. Voldoet de partner of de relatie daar niet aan, dan raken mensen vaak teleurgesteld of worden ze ontevreden. Dat is lang niet altijd redelijk. Vaak spreken partners hun verwachtingen namelijk niet duidelijk tegen elkaar uit. Ze zeggen niet duidelijk wat ze graag willen. Ze gaan ervan uit dat de ander dat wel weet of passen onbedoeld een niet effectieve manier van communiceren toe. Mensen kunnen niet gedachtelezen. Het uitspreken van wensen en verwachtingen is daarom belangrijk. Doe het volgende:
Stap 1: Maak elk een korte lijst van wensen en verwachtingen.
Wat wil je graag van je relatie en je partner? Wensen en verwachtingen kunnen over van alles en nog wat gaan, zoals vrijetijdsbesteding, seks, werk, opvoeding en geld. Zorg er wel voor dat je realistische wensen en verwachtingen noteert. Het moeten dus zaken zijn waar je partner gehoor aan kan geven en/of waarover je een compromis kunt sluiten. Irrealistische wensen en verwachtingen werken alleen maar frustrerend.
Stap 2: Neem dan om beurten een wens of verwachting van je lijstje
Deel die met je partner volgens de XYZ-formule. Het is de bedoeling dat je partner luistert volgens de LSI-formule. Wissel dan van rol en bespreek een wens of verwachting van je partners lijstje. Loop zo beide lijstjes door.
Let op: het gaat er nu niet om een oplossing voor een probleem te vinden of elke wens of verwachting in te willigen. Voor nu is alleen belangrijk dat je weet wat jullie elk van de relatie en elkaar verwachten en graag zouden willen. Mocht je na de oefening toch druk ervaren, bijvoorbeeld omdat je denkt dat je de wens van je partner móét inwilligen en daartegen opziet, wees daar dan eerlijk over. Uit je gevoelens aan de hand van de XYZ-formule.
Pak een notitieblok met een pen erbij en schrijf op hoe het was om deze oefening te doen. Heeft die nog verrassingen of eyeopeners opgeleverd? Neem er samen de tijd voor jullie bevindingen op te schrijven en te bespreken.
Meer oefeneningen voor een betere relatie?
Deze oefening komt uit het Werkboek IBCT relatietherapie. Dit werkboek sluit aan bij het Behandelprotocol IBCT relatietherapie. Deze oefeningen kunnen ook ingezet worden bij andere vormen van relatietherapie. De IBCT relatietherapie boeken zijn geschreven door dr. Pieternel Dijkstra, sociaal psycholoog en oprichter van de IBT Academie, een scholingsplatform relatie- en gezinstherapeuten en drs. Aerjen Tamminga, psycholoog, relatietherapeut en onderzoeker. Hiernaast is hij ook inhoudelijk directeur van Psyned en bestuursvoorzitter sectie relatie- en gezinstherapie VGCt.
