‘Het is van groot belang dat mensen met psychische problemen in de gelegenheid worden gesteld, het liefst worden gestimuleerd, om hún taal (hun verbeeldingen) van de situatie (hoe deze is ontstaan, waar dat toe heeft geleid, hoe het anders kan) te ontwikkelen. Daarom doet een hulpverlener […] er goed aan om zoveel mogelijk Clean Language te gebruiken. Dat is zeker nodig in een beginsituatie waarin het erom gaat na te gaan wat er aan de hand is.‘
– Van der Stel, J. (2020). Herstel als leerproces. p.100.
Hoe voer je een oordeelloos gesprek?
Het is belangrijk om het contact met iemand die om hulp vraagt te starten met een goed gesprek: wat is er gebeurd, wat is er nu aan de hand en wat zou je willen dat er gaat gebeuren? Ook het Integraal Zorgakkoord noemt het belang van verkennende gesprekken. Kenmerken van zo’n gesprek zijn: open, gelijkwaardig en gericht op wat de persoon zelf wil bereiken.
Hoe voer je zo’n gesprek? We stellen allemaal weleens een vraag aan iemand, waarvan je meteen al bedenkt dat het geen goede vraag is. Meestal is dat een vraag die een eigen aanname, suggestie of vooroordeel bevat. We doen dat, omdat we niet geleerd hebben om op oordeelloze manier het gesprek te voeren. Clean Language leert je, eenvoudig en effectief, vragen te stellen zonder oordeel. Het Clean-gesprek geeft de ander ruimte voor het eigen verhaal en eigen persoonlijke groei en ontwikkeling.
Clean Language is ontwikkeld door klinisch psycholoog David Grove (1950 – 2008). Hij ontdekte dat wanneer cliënten de ruimte krijgen om ervaringen in eigen woorden te delen en verder te onderzoeken, verbinding ontstaat tussen woorden en belevingswereld. Grove ontwikkelde vragen om de ander te helpen de eigen belevingswereld te verkennen zonder deze te verstoren of vervuilen met zijn interpretaties, vooroordelen en aannames als gespreksbegeleider. Deze Clean-vragen zijn effectief om inzicht en gewenste verandering te bereiken.
Honderden professionals gebruiken Clean al in hun dagelijkse praktijk. Clean Language, taal van aandacht voor verandering en groei van Michael Oskam en Madelon Sinnige, vol met praktijkvoorbeelden en oefeningen, nodigt uit om zelf met de methodiek aan de slag te gaan en de kracht ervan te ervaren.
Wat maakt Clean Language anders?
Clean Language toepassen waarborgt vragen stellen zonder oordeel en aandachtig luisteren, waarbij de cliënt en diens gewenste uitkomst centraal staat.
Oordeelloos vragen stellen en aandachtig luisteren
Clean Language start met een Clean-attitude; een open luisterhouding waarin ruimte is voor de ervaring van de ander. Iedereen heeft tenslotte een eigen beleving en geeft eigen betekenis aan ervaringen. In de Clean-vragen is geen ruimte voor aannames en oordelen van de gespreksbegeleider, waardoor je vanzelfsprekend de ander tevoorschijn luistert. Zo helpen deze vragen je vervolgens je Clean-attitude verder te ontwikkelen.
De cliënt en diens gewenste uitkomst centraal
Veel mensen die hulp vragen, weten heel goed wat ze níét willen of waar ze vanaf willen komen. De aandacht is dan gericht op een ongewenste situatie, op de klacht of het probleem. Wanneer je echter wél weet waar je naartoe wilt, kun je op weg gaan om wat je wenst te bereiken. In Clean-gesprekken nodig je de cliënt uit de gewenste uitkomst te verwoorden, verbeelden en ervaren. Dit zet een beweging in gang richting die uitkomst.
Clean-vragen stellen
Om de ervaring van de ander te verkennen, zijn enkele Clean-basisvragen al enorm helpend. Ken je de situatie waarin je cliënt een woord of begrip gebruikt, waarvan we aannemen dat we er allemaal hetzelfde beeld bij hebben? Terwijl zoiets als ‘ik wil graag gezien en gehoord worden’ voor de één betekent: ‘wat zou het fijn zijn als zíj ook ziet wat ík in onze relatie doe’ en voor de ander ‘luister nou gewoon naar mijn verhaal, zonder met allerlei oplossingen aan te komen’. De volgende Clean-vragen helpen de cliënt zijn eigen beeld zo compleet en helder mogelijk te krijgen. Op de ‘…’ vul je het woord of begrip in dat de cliënt gebruikt, dus in dit geval ‘gezien en gehoord worden’.
- En wat voor … is dat?
- En is er nog iets over …?
Misschien valt op, dat Clean-vragen altijd met ‘En…’ starten. Dit geeft aan dat je als gespreksbegeleider verder ingaat op hetgeen de ander vertelt. Zo faciliteer je een doorgaand onderzoek naar de innerlijke belevingswereld van de ander.
In een Clean-gesprek werk je naar de gewenste uitkomst van een cliënt. Om de ander te helpen de eigen gewenste uitkomst te verwoorden, gebruik je de Clean-vraag:
- En wat zou je willen dat er gaat gebeuren?
Deze vraag nodigt de cliënt uit te denken in mogelijkheden, kansen en wensen. Een positief gericht antwoord op deze vraag onderzoek je met de hierboven genoemde basisvragen. Daarmee help je de cliënt de gewenste situatie al een beetje te ervaren. Wanneer de cliënt de gewenste uitkomst steeds levendiger en echter beleeft, kan hij gemakkelijker stappen in de gewenste richting zetten.
Aan de slag met Clean Language
Wees alert op woorden die een cliënt gebruikt die voor meerdere interpretaties vatbaar zijn. Stel over deze woorden de Clean-basisvragen. De vraag ‘En is er nog iets over …?’ kan je eventueel een aantal keer stellen.
Wanneer een cliënt zegt: “ik wil me gewoon goed voelen” kan je de cliënt helpen ‘gewoon goed voelen’ verder te onderzoeken met de vragen:
- En wat voor gewoon goed voelen is dat?
- En is er nog iets over gewoon goed voelen?
- En is er nog iets over gewoon goed voelen?
Ben je verrast door de kracht van enkele Clean vragen? Wil je meer Clean vragen leren kennen én wil je leren om met Clean coachen een verandering naar een gewenste uitkomst te begeleiden? Clean Language helpt je verder op weg.
Door: Madelon Sinnige en Michael Oskam. Zij schreven samen het boek Clean language – Taal van aandacht voor verandering en groei.
