‘Ik twijfel of ik nu wel of niet een vaste volgorde moet hanteren, een hiërarchie van minder naar meer angst, bij de behandeling van patiënten met een dwangstoornis. In mijn team denkt niet iedereen hier hetzelfde over.’ In PsychologenPraat beantwoorden experts vragen van collega-professionals. Yvette van der Pas geeft gz-psycholoog Barbara een waardevol advies: ‘Breng variatie aan.’
Hoe ga ik om met de oefenlijst van mijn cliënt?
Mevrouw Van Vliet is een 30-jarige vrouw met smetvrees sinds de coronapandemie. Zij raakt buitenshuis zo min mogelijk aan. Als zij hier niet aan ontkomt draagt ze handschoenen of wast ze uitgebreid haar handen zodra dat kan. Zij verbergt haar probleem zoveel mogelijk en dat leidt tot spanning. Daarnaast vindt haar vriend het vervelend dat hij bij thuiskomst altijd schone kleding aan moet trekken.
De patiënt heeft twee verschillende oefenlijsten opgesteld, een met als doel om buitenshuis zonder handschoenen objecten aan te raken (zoals knopjes in het ov, winkelwagen, geld enz.) en een met als doel dat ze de kleding die ze buitenshuis draagt ook binnenshuis draagt.
Ik vraag me af hoe ik nu verder moet met de exposure-oefeningen. In mijn team zeggen sommige collega’s dat ik het stapje voor stapje moet doen en andere collega’s zeggen juist dat dat niet moet. Wat vind jij, maakt het uit of ze volgens de hiërarchie oefent of niet?
Barbara, gz-psycholoog
Advies van Yvette van der Pas
De opvatting dat je bij de behandeling van patiënten met een dwangstoornis bij exposure een hiërarchie moet opstellen, leidt inderdaad een hardnekkig leven. De gedachte dat je moet oefenen van minder angstwekkend naar meer angstwekkend hoor ik vaak. Supervisanten raken door de werkwijze van collega’s soms in de war, zo ook vragensteller Barbara.
Ga lukraak door de oefenlijst
Je kunt de oefeningen op kaartjes zetten en er willekeurig een paar laten trekken door je patiënt. De ene keer tref je een betrekkelijk makkelijke oefening, de andere keer een moeilijke waarbij je patiënt veel angst ervaart. Het gaat erom dat de patiënt haar verwachtingen toetst: komt dat wat zij vreest uit of gebeurt er niets bijzonders? Als de patiënt er bij een moeilijke oefening achter komt dat haar angstige verwachting niet uitkomt, overtuigt dat meer dan als zij maar weinig angst voelde.
En varieer nog meer: met tijdstippen, plaatsen, omstandigheden, het gezelschap en met interne omstandigheden (moe, fit, ongesteld). Combineer oefeningen uit de oefenlijsten om tot sterkere ontkrachting van de angstige verwachting te komen. Neem de tijd om met je patiënt terug te kijken op wat zij geleerd heeft van de oefening: wat leerde zij ervan ten aanzien van de angstige verwachting? Spoor veiligheidsgedragingen op en stimuleer je patiënt om die weg te laten. Vraag mevrouw Van Vliet bijvoorbeeld om geen doekjes of handschoenen meer te gebruiken om het boodschappenmandje vast te pakken.
Namen van cliënten zijn veranderd, zodat ze niet te herleiden zijn tot werkelijke personen.
Tip uit Doorbreek je dwang om verwarring te voorkomen
Lees met je collega’s het nieuwste protocol over de behandeling van de dwangstoornis, dat wordt gebruikt in Doorbreek je Dwang. Recente behandelingen gaan uit van inhibitoire conditionering. Willen jij en je collega’s meer weten over de theorie en de praktische toepassing hiervan in de klinische praktijk, dan kunnen jullie de meest recente informatie vinden in een themanummer van het Tijdschrift voor Gedragstherapie over Exposure (jrg. 57 nr. 1 maart 2024). Of je houdt een referaat voor je team.
Lees hier een samenvatting van het artikel uit het Tijdschrift voor Gedragstherapie: Uitgelicht: De inhibitory-retrieval-aanpak in exposuretherapie
