De biologische klok bevindt zich in de hersenen. Het is een gebied van ongeveer twintigduizend zenuwcellen, die een ritme van ongeveer 24 uur genereren in onder andere lichaamstemperatuur, bloeddruk, spierkracht, reactiesnelheid en hormoonconcentraties. De biologische klok is gevoelig voor licht en donker, en geeft op basis daarvan de optimale tijd aan om te gaan slapen en om wakker te worden. Melatonine speelt daarbij een belangrijke rol. Waarom kun je beter niet zomaar melatonine gaan slikken als je last hebt van slapeloosheid? En bestaan er ochtend- en avondmensen? Je leest het in deze voorpublicatie van Rustig slapen.
Dit artikel komt uit hoofdstuk 3 en 5 van Rustig slapen en is ingekort en bewerkt door de redactie van Boom Psychologie & Psychiatrie.
Melatonine
Als het gaat schemeren, komt de productie van melatonine op gang. Melatonine wordt ook wel het ‘hormoon van de nacht’ genoemd. Het is een hormoon dat onze hersenen uit zichzelf produceren en dat ons voorbereidt om te gaan slapen. Als gevolg van de verspreiding van dit hormoon in ons lichaam begint bijvoorbeeld onze lichaamstemperatuur te dalen en worden we slaperig. Licht remt de productie van melatonine en helpt ons om wakker te worden. Daarom is voldoende licht in de ochtend belangrijk.
Pas op met vrije verkrijgbare middelen:
Bij de drogist is van alles te koop om beter te slapen. De industrie speelt handig in op de frustratie van het wakker liggen en belooft de nachtrust te herstellen met allerlei middelen, van valeriaan, CBD-olie tot melatonine. Laat je hiertoe niet verleiden! Vaak werkt het namelijk maar tijdelijk, en soms vooral omdat je dénkt dat het werkt. Op zich is dat prima: het zelfgenezende vermogen van het lichaam is groot. Hulp uit een potje kan je geruststellen en zo leiden tot beter slapen. Het probleem is dat je aan het middel gewend raakt en dat het na een tijdje niet meer werkt als je het dagelijks gebruikt. Ook zijn vrij verkrijgbare middelen niet per definitie onschuldig.
Neem melatonine. Omdat het een lichaamseigen hormoon is, denken veel mensen dat het geen kwaad kan. Melatonine is geen slaapmiddel, maar een middel dat kan helpen om het slaapritme naar voren te trekken als er sprake is van een naar achteren verschoven slaapfase. Je neemt het dan een paar uur voor het naar bed gaan in. Bij slapeloosheid wordt daarentegen geadviseerd om het vlak voor het slapen in te nemen, maar dat heeft geen zin! Bij de meeste mensen is de melatoninespiegel dan al hoog genoeg. Te veel melatonine innemen of het gebruiken op het verkeerde tijdstip kan slaapproblemen juist verergeren.
Ochtend- en avondtypes
Er zijn individuele verschillen in het tijdstip waarop de melatonineproductie op gang komt en de lichaamstemperatuur daalt. Je kunt meer een ochtendtype of een avondtype zijn, of er ergens tussenin zitten. Bij een ochtendtype komen de productie van melatonine en de daling van de lichaamstemperatuur eerder op gang dan bij een avondmens. Daarom wordt de eerste vroeger op de avond slaperig dan de laatste. Meestal heeft een ochtendmens in tegenstelling tot een avondmens geen problemen met vroeg opstaan. Onze maatschappij is vooral ingesteld op ochtendmensen, terwijl ongeveer dertig procent van de mensen meer een avondtype is. Een avondtype kan helaas nooit echt een ochtendtype worden, een avondtype kan wel leren functioneren in onze maatschappij. Ochtendtypes kunnen ’s avonds last hebben om wakker te blijven. Een ochtendtype kan ook niet echt een avondtype worden.
Hoe kun je rekening houden met je eigen biologische klok en zo goed mogelijk slapen (of juist wakker blijven)? Je leest hier meer over in het zelfhulpboek Rustig slapen.
Lees meer in Rustig slapen
Rustig slapen van Ingrid Verbeek is een op wetenschappelijke feiten gebaseerd zelfhulpboek. Je kunt testen in hoeverre je een slaapprobleem hebt. Dat is sterk afhankelijk van in welke levensfase je je bevindt, want een student slaapt anders dan een jonge ouder, en een scholier slaapt anders dan iemand van middelbare leeftijd. Vervolgens lees je wat je kunt doen om beter te slapen, wanneer het aan te raden is om hulp te zoeken en waar je die kunt vinden.
