Twijfel je soms of je ooit wel een gezonde relatie zult vinden? Of denk je dat je (toekomstige) partner je gegarandeerd zal verlaten? Je kan je afvragen of deze gedachten ergens vandaan komen. Je liefdesrelaties in het hier en nu worden namelijk beïnvloed door de lessen die je als kind hebt geleerd over de liefde, jouw kernovertuigingen. In dit artikel zoomt psycholoog en liefdesverslavingsexpert Cortney Soderlind Warren in op de invloed van familie op deze kernovertuigingen. Door middel van een oefening helpt ze jou ontdekken wat de boodschappen zijn die jíj hebt meegekregen.
Dit artikel komt uit hoofdstuk 6: Schadelijke lessen over liefde die je als kind hebt geleerd van Afkicken van je ex.
Wat je van je familie meekreeg over liefde
Je familieleden zijn de eerste en voor je ontwikkeling waarschijnlijk de belangrijkste mensen die je in je leven zult tegenkomen (Ainsworth, 1989; Bowlby, 1971; Harlow, 1958). Je leerde je eerste levenslessen van je familieleden en vormde je eerste banden met hen (of juist niet), omdat je hun liefde nodig had om in leven te blijven. Bovendien heb je waarschijnlijk de meeste tijd doorgebracht met je familie toen je kind was, een ontwikkelingsfase waarin mensen het ontvankelijkst zijn voor de invloed van anderen omdat ze los van hun volwassen verzorgers nog geen duidelijke identiteit hebben (Kail & Cavanaugh, 2010).
Hechting in de kindertijd
In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw is onderzoek gedaan naar de invloed van interacties met familieleden – en dan vooral met ouders – op hoe comfortabel mensen zich voelen in de nabijheid van anderen en op hun vermogen om zich emotioneel aan anderen te hechten (Ainsworth, 1989; Bowlby, 1975; Bretherton, 1992). Als je erop kon vertrouwen dat je ouders in je behoeften voorzagen – en daardoor gezonde uitingen van ouderlijke liefde hebt ervaren – heb je je waarschijnlijk op een veilige manier aan hen kunnen hechten. In een ideale kinderomgeving is dat precies wat er gebeurt. Je leert dat je ouders je helpen en voor je zorgen. Dat ze terugkomen als ze weg zijn. Dat het veilig is en je de vrijheid hebt om je wereld te verkennen en dat je altijd bij je ouders terechtkunt voor steun, troost en geruststelling, omdat ze er altijd voor je zijn.
Veilige hechting en angstige hechting
In zo’n gezinsomgeving ontwikkel je de kernovertuigingen dat je waardevol en veilig bent en dat je in staat bent om sturing te geven aan je eigen leven. Als volwassene is het voor jou relatief gemakkelijk om hechte en betekenisvolle liefdesrelaties te ontwikkelen, omdat je kernovertuigingen weerspiegelen dat je belangrijk en veilig bent en effectief kunt omgaan met alle uitdagingen die het leven op je pad brengt (Bretherton, 1992; Hazan & Shafer, 1987; Levine & Heller, 2012; Mellody, Miller & Miller, 2003).
Zo’n gezinssituatie klinkt heel fijn, maar veel mensen zijn niet in zo’n idyllische omgeving opgegroeid. Als je ouders inconsequent op je behoeften reageerden – soms waren ze er voor je en soms niet – is de kans groot dat je je nu angstig aan anderen hecht. Je hunkert naar intimiteit, maar je bent niet zeker van je relaties en je twijfelt aan het vermogen van mensen om van je te houden, omdat je vroeger ook nooit wist of je volwassen verzorgers er voor je zouden zijn of niet.
Vermijdende hechting en gedesorganiseerde hechting
Als je ouders consequent afstandelijk waren of niet op je behoeften reageerden, is de kans groot dat je nu vermijdend gehecht bent: je voelt je verstikt door nabijheid en je ziet intimiteit als een aantasting van je onafhankelijkheid.
Als je ouders nu eens beschikbaar waren en dan weer afstandelijk, heb je misschien een combinatie van de hiervoor beschreven stijlen ontwikkeld. Dit wordt een gedesorganiseerde gehechtheidsstijl genoemd. Soms zoek je intimiteit, maar op andere momenten wijs je die actief af, zodat je in sommige situaties aanhankelijk bent en in andere situaties afstandelijk.
Lees hier meer over hechtingsstijlen.
De mate waarin je je geliefd voelde door je ouders en familieleden heeft een ingrijpende invloed op hoe je denkt, voelt en handelt in je liefdesrelaties (Hazan & Shafer, 1987; Levine & Heller, 2012; Van der Watt et al., 2021). Laten we je ervaringen dus eens onder de loep nemen.
Oefening in 3 stappen: Wat jouw gezin je over liefde heeft geleerd
Stap 1: Beschrijf in je logboek (of een notitieboek) wat jij in je kindertijd van je familie hebt meegekregen. Noteer allereerst wie er deel uitmaakte van je familie: door wie je bent opgevoed, wie er bij je woonden en met wie je in je jeugd veel tijd hebt doorgebracht. Op deze lijst staan vaak biologische ouders of adoptieouders, opa’s en oma’s, broers en zussen, neven en nichten, en soms ook leden van je stieffamilie of huisdieren. Er horen ook mensen op thuis met wie je graag contact had willen hebben, maar die afwezig waren in je leven, bijvoorbeeld omdat ze overleden waren, in de gevangenis zaten, ver weg woonden of gewoon geen moeite deden.
Stap 2: Beschrijf vervolgens je gezinsomgeving. Waar woonde je en wie woonden er bij je? Welke sfeer heerste er? Was het chaotisch of rustig? Waren je ouders fysiek en emotioneel beschikbaar? Steunden en bekrachtigden ze je bij wat je meemaakte? Voelde je je veilig? Hoe spraken mensen met elkaar en hoe behandelden ze elkaar? Hoe gingen ze om met conflicten en meningsverschillen? Waren er verwachtingen over hoe je eruit moest zien of hoe je je moest gedragen om liefde te krijgen? Worstelde er iemand met een verslaving of een andere psychische aandoening? Ben je ooit mishandeld of misbruikt? Beschrijf alles wat opmerkelijk was aan de familieomgeving uit je kindertijd.
Stap 3: Lees terug wat je hebt geschreven en stel jezelf de volgende vraag: wat heb ik van mijn familieomgeving over mezelf en anderen geleerd? Een paar veelvoorkomende kernovertuigingen die het gevolg zijn van moeilijke familiesystemen in de vroege kindertijd: ik ben niet geliefd, ik ben gebrekkig; er is iets mis met me, ik ben niet veilig, ik ben slecht, liefde is voorwaardelijk (die moet verdiend worden, mensen zijn niet te vertrouwen, mensen zijn niet te vertrouwen, ik zal altijd verlaten worden en relaties zijn gevaarlijk.
Zitten hier kernovertuigingen bij die jou bekend voorkomen? Heb jij nog andere conclusies over liefde getrokken onder invloed van je familieomgeving?
Goed om te weten: Het is belangrijk op te merken dat jij, als gevolg van jouw ervaringen, juiste negatieve conclusies over anderen hebt getrokken. Als jij extreme, negatieve jeugdervaringen hebt, omdat je misbruikt bent bijvoorbeeld, kun je terecht hebben geconcludeerd dat mensen niet betrouwbaar zijn. Het is logisch dat een kind dat misbruikt wordt die overtuiging ontwikkelt. In zulke situaties is het belangrijk om te onthouden dat je conclusies nu niet meer helemaal opgaan: sommige mensen zijn niet betrouwbaar, maar veel mensen zijn dat wel en als volwassene kun je kiezen wie je in je leven toelaat. Het is daarom niet goed voor je om vast te houden aan deze kernovertuiging, of aan een van de andere die tot nu toe zijn genoemd.
Bovendien kun je als kind ook conclusies hebben getrokken die fundamenteel onjuist waren, maar waarvan je destijds geloofde dat ze waar waren. Als je bijvoorbeeld verwaarloosd werd en concludeerde ‘Er is iets mis met mij, ik verdien geen liefde’, dan is dat gewoon niet waar en dat is het ook nooit geweest. Bespeur jij contraproductieve denkpatronen in de kernovertuigingen uit je kindertijd, herinner jezelf er dan aan dat je conclusies niet kloppen of niet helpend zijn, ook al was het logisch dat je ze geloofde toen je jong was.
Over de auteur
Dr. Cortney Soderlind Warren is klinisch psycholoog, therapeut en spreker. Zij heeft zich gespecialiseerd in verslavings- en eetproblematiek en psychotherapie vanuit een cross-cultureel perspectief.
Andere invloeden op kernovertuigingen
Niet alleen onze familie beïnvloedt onze kernovertuigingen over de liefde. In Afkicken van je ex legt psycholoog Cortney Soderlind Warren uit wat de invloed van je cultuur en je leeftijdsgenoten kan zijn. Daarna helpt Warren je schadelijke overtuigingen over liefde te veranderen aan de hand van oefeningen uit de cognitieve gedragstherapie. Want schadelijke overtuigingen uit het verleden kunnen ook in het hier en nu een negatieve invloed hebben op je liefdesrelaties.
Schadelijke overtuigingen over de liefde kunnen ook leiden tot andere klachten, zoals liefdesverslaving. Wil je weten of je verslaafd bent aan je ex? Doe dan hier de test.
